Okuyan herkesin gözlerine sağlık diyerek başlamak istiyorum, farkındalık yaratacağını umarak bir yazı yazmak zor evet, ama emin olun daha zoru alıcıları açık okuyucular bulmaktır. Bu nedenle bu yazıyı okuyorsanız teşekkürü borç biliyorum.
Konuları birbirine bağlayacak şekilde araştırma yaparak gittiğim yazıma dünya da ve ülkemiz de kabul gören sorunlardan birisi küresel iklim değişikliği ile başlamak istiyorum.
Birçok nedenlerle kaynaklanan küresel iklim değişikliğinde, kaynakların doğru kullanılmaması başlığı altında israf da geçmektedir.
Kelime anlamı olarak bir şeylerin kullanılmadan, ya da tüketilmeden atık hale gelmesi israf anlamı taşıyor.
Bizim ilgilendiğimiz kısım ise israf ve ihtiyacımız olandan fazlasını atık hale getirmemiz.
Dünya da şuan da 1 milyarın üzerinde insan açlık ya da yetersiz beslenme sorunu ile uğraşıyor, hergün 10 binin üzerinde, çocukların da aralarında olduğu insan maalesef ölüyor. Aynı gezegenin farklı coğrafyalarını paylaştığımız, aynı gemi de olduğumuz, bizimle birlikte küresel iklim değişikliğinin etkileri yaşayan bu insanları düşünürken, iklim değişikliğine büyük etkisi olan kentler de olduğumuzu düşünmek insanın kendisini kötü hissetmesine neden oluyor.
Ne yapabiliriz?
Bizler küresel ölçekli sorunlara müdahale edecek, sihirli bir değnek ile aynı anda her şeyi düzeltebilecek bir güce sahip değiliz. Bilindiği gibi birlikten kuvvet doğar sözünden yola çıkarak, adım adım, damla damla büyüyerek kocaman bir deniz olabiliriz. Bunun için yapmamız gereken, evlerimiz de basit çözümlerle gıda atıklarını aza indirebilir, bilinçli hareket ederek tüketimi azaltabiliriz.
Tüketimin azalması, talebi azaltacağı gibi stok üzerinde etki yaratacak. Stokları kontrol altında tutacağı, üretim ve nakliye aşamasında ki enerji miktarını aza indirmede etkili olacaktır.
Araştırmalara göre gıda atıklarının en büyük kısmı evlerden yapılmaktadır. Sadece Almanya’da yıl da 6 milyon tonun üzerinde gıda çöpe gitmektedir. Başlıca sütten yapılan ürünler yaş meyve, sebze, hamur işleri bu gıda ürünlerinin başında gelmektedir. Alınabilecek tedbirler kapsamında bugün fazladan yiyecekleri yakınlarımızla paylaşabilir, bunun için ortak gruplar kurarak iletişim halinde olabiliriz. Estetik açıdan görsel olarak hitap etmeyen meyve türlerini özellikle satın alarak, lezzetli meyve suları yapabiliriz. Yine aynı şekilde evimizde beklemiş estetik görüntüsünü kaybetmiş meyveleri değerlendirebiliriz. Unutmayın en lezzetli meyve suları ve tatlılar olgunlaşmış, beklemiş meyvelerle yapılır.
Etiketler: Son tüketim tarihi – Son kullanma tarihi ve Tavsiye edilen tüketim tarihi.
Büyük bir anlam karmaşasıdır STT – SKT ve TETT. Evde yapmış olduğunuz yemeklerden arta kalan çıkmıyor olabilir. Meyve ve sebzelerin de değerlendirilmesine dikkat ediyor veya tüketeceğiniz kadar alıyor, artık çıkmamasını sağlıyor olabilirsiniz. Yine de ürünlerimiz üzerinde bulunan tarihlemelere göre hareket ederek, ya da STT – SKT ve TETT ibarelerini başka insanlara anlatarak bilinçlendirebilir büyük ölçekli ısrafı engelleyebilirsiniz.
Maalesef dünya genelinde ve ülkemizde gıda üzerinde ki tarihler bilinmemektedir. Gıda üzerinde bulunan (SKT – STT) son kullanma tarihi, son tüketim tarihi, (TETT) tavsiye edilen tüketim tarihi yanlış bilinmekte ve israf edilen gıda ürünlerinde önemli bir tetikleyici olmaktadır.
Peki nedir bu ürünler üzerinde bulunan ( SKT – STT) ve (TETT) aralarında ne fark vardır?
Son kullanma tarihi ve son tüketim tarihi anlamına gelen kısaltmalardır (SKT ya da STT).
STT ve SKT ürünler genel olarak tarihleri geçtiği andan itibaren insan sağlığını etkileyecek şekilde tehlike oluşturacak muhtemel gıdalardır. Genelde süt, balık ve et türü bozulması hızlı olan ürünlerde bulunur. SKT ve STT yazılı ürünler eğer ki okuduğunuz tarihi geçmiş ise hemen atılması gerektiği anlamını taşır.
TETT tavsiye edilen son tüketim tarihi.
Yanılgıya düştüğümüz konu tam olarak burası. Tavsiye edilen tüketim tarihi son kullanma tarihi ile karıştırılarak bu ürünler çöpe gitmektedir.
Tavsiye edilen tüketim tarihi nedir?
Tavsiye edilen tüketim tarihi etiketleme yönetmeliğine göre ürün üzerinde bulunan, tavsiye edilen tüketim tarihine kadar kendini korumaktadır. Tavsiye edilen tarihi geçmiş olan ürünler, gıdanın besin değerlerinde azalmanın olabileceğini göstermektedir.
Dikkat edersek TETT bulunan ürünler genel olarak çaylar, kuru gıdalardır. ( bakliyatlar, şeker, makarna gibi ). TETT geçmiş ürünler ambalajın da uygun koşullarda saklanıp, (Güneş ışığı nem hava ile temas) kötü kokular ve tadında değişiklik, gözle görülen farklılıklar olmadıkça tüketilmesinde sorun yoktur. Sadece son kullanma tarihi geçmiş ürün ile tavsiye edilen tüketim tarihi arasında ki farkı bilerek hareket etmek bile, gıda israfı kaynaklı küresel bir sorun olan kaynakların doğru değerlendirilmesinde önemli bir yere sahiptir.
Atıkları değerlendirme kompost yapımı.
Dikkatli kullandığımız ürünlerden arta kalan az atıkların geri dönüşümünü sağlamanın bir yoludur kompost. 3 şekilde uygulanması mümkün olan kompost işlemi saksı çiçekleri ve bahçesi olanlar için oldukça değerlidir. Kompostlama kaba tabir ile çürüme ve gübre olma durumudur. Besin maddelerinin artıkları, kabuklar, sebze atıkları gibi yenmesi mümkün olmayan kısımların değerlendirilmesidir. Tabi ki bununda belli başlı kuralları bulunmaktadir.
Organik atıkların çürümesi ile elde edilen kompost gübre, sanayileşme ile üretiminde kardan çok zarara sebep olmaktadır. Yapılan değerlendirmelerde siyah altın olarak bilinen kompostun atık olarak tüketiciden alınarak, kompost yapılıp tekrar tüketiciye yollanmasında sanayi kurulumu, harcanan enerji, tüketiciye dağıtımı, yakıt kalemleri, satışı ve personel hesaplandığında çevreye oldukça zarar verdiği belirlenmiştir. Bu nedenle mevcut zamanımız da kompost gübre sadece solucan gübresi olarak satılmaktadır. Toprağın altında bulunan solucanlar atık organik maddeleri tüketerek, organik gübreye dönüştürmektedir. Solucan gübresi organik gübreler içerisinde bitkilere hastalıklara karşı koruma, direnç gücü sağlayan en verimli gübredir.
Solucandan korkarım, kaldı ki solucan nereden bulacağım, başka ne yapabilirim derseniz eğer, internet üzerinden satılan kompost box’lar bulunmaktadır.
Bahçe de yapılan soğuk kompost ( Kendi yaptığımız komposttur. )
Toprağın verimini, su tutma kabiliyetini düzenleyen, atıkların çöp olmamasını sağlayan kompost için, evden çıkan yumurta kabukları, çay atığı, taze otlar, yeşil yapraklar, sebze artıkları ve kabuklarını kullanabiliriz. Bu saydığımız atıklar kompost gübrede yeşil atıklar olarak geçmektedir.
Kahverengi atıklar da ise ağaç dalları, kuruyemiş kabukları, gazel olarak adlandırdığımız kuru yapraklar, saman talaşı kullanabiliriz. ( Yeşil ve kahverengi kompostluk atıklarımızın boyutlarının küçük olması çürümenin süresini hızlandıracağı için, ağaç dalları ve tahta parçalarının küçük olmasında fayda vardır. )
Kompost gübre için elime geçen her şeyi atabilir miyim?
Kompost gübrenin temelinde mikro organizmalar bulunmaktadır. Atacağımız ürünlerin tamamı buna göre olmalı. Turunçgiller, limon, meyveler gibi asit seviyesi yüksek atıklar mikro organizmaları kuvvetli bir aside maruz bırakabilir. Biz kendi kompostomuzda soğana çok az yer verdik. Limon ve diğer asitli ürünleri uzak tuttuk turşu artıkları, suyu vb.
Diğer atıklar ve dikkat edilmesi gerekenler.
Kompost yapımında kağıt kullanabilirsiniz. Kağıt atıkların renkli kartonlar, boyalı, etiketli kağıtlar olmaması önemlidir. İçeriğinde kimyasal bulunan kağıtlar çözülme ile toprağa karışmaktadır bu da verimi azaltabilir, kaliteyi düşürür. Sağlık açısından da faydalı değildir.
Kompost üzerinde etkisi olan talaş.
Talaş alınan ahşabın işlenmemiş üzerinde boya, vernik, ahsap koruyucu olmamış olması önemlidir. Potasyum seviyesine yardımcı olacak olan talaşın ve ağaç dallarının işlenmemiş ve ham olması gerekmektedir. Katı atık maddeleri, cam, plastik, kumaş ve metal komposta katılmaması gereken diğer atıklardır. Et, balık ve süt ürünleri, evcil hayvan dışkısı (Otçul hayvanlar hariç) organik olmayan hazır gübreler komposta konulmayacak şeylerdendir. ( Evcil hayvan dışkısı toprağa geçebilmesi mümkün olan parazitlerden dolayı katılmamalıdır )
Kompostlarımız
Yukarıda yazdığımız atıkları altı delik varil, eski paletle yapılmış kasaların içine ince bir tabaka toprak ile yeşil, kahverengi yaprakları kat kat ekledik ve bıraktık. Bundan sonrasında biriken atıklarımızı kasa ve varile kat kat ekledik. Her kata toprak, ağaç dalı, ağaç yaprakları, kartonlar kağıtlar, toprak ekleyerek devam ettik.
Her eklememizde ağırlık sayesinde çürüme oldukça tabana doğru çökmeler oldu ve üzerine yine ekleme yaparak tam oturana kadar devam ettik ve tamamını doldurduk. Dolum işi bittikten sonra, sıcak yaz aylarında yaptığımız kompost toprağımızın nemli kalmasını sağlamak için suladık.
Bekleme süresi bir yıl kadar olan kompost gübremizi her hangi bir yer sıkıntısı olmaması sebebi ile beklemeye bıraktık.
Bahçesi, ya da müsait yere sahip herkesin uygulayabilmesi mümkün ve çok zor olmayan, ama sevgi ile yapılan toprak işleme yöntemidir.
Yazımı burada bitiriyorum, kapanış mesajım ve ricam ”Okuduklarınızı başka insanlara anlatarak lütfen paylaşın. Bu dünyanın iyi olmak için sana ihtiyacı var.”
Hoşçakalın
